Ένα σπάνιο φαινόμενο στη βουλή των ελλήνων - [ART.8]

Αντίθετα με το σύνηθες σκυλοτίποτα της ελληνικής βουλής, η Τετάρτη 16.10.19 στάθηκε μια απ’ τις σπάνιες καλές ημέρες της. 

Το σπάνιο αυτό φαινόμενο παρατηρήθηκε ειδικότερα στη συνεδρίαση της Επιτροπής για την αναθεώρηση του Συντάγματος (4η θεματική ενότητα - άρθρα 28,44,73).
Αν και ο βαθύς διχασμός του σώματος και της άνω επιτροπής, όπως άλλωστε και της κοινωνίας, δεν ευνοεί  ένα πνεύμα ουσιαστικού διαλόγου στη θέση των μονολόγων κι αντεγκλίσεων, μια σπάνια κοσμιότητα και ηπιότητα καθώς και ο τεκμηριωμένος λόγος στους κομματικούς εισηγητικούς μονολόγους, επέτρεψε να τεθούν κι αναψηλαφηθούν κρίσιμα ζητήματα της πολιτείας μας.

Η συζήτηση, με ειδικότερο αντικείμενο τα δημοψηφίσματα και τις προτάσεις νόμων από πολίτες, έθεσε ουσιαστικά το θέμα της ποιότητας της δημοκρατίας μας κι έθιξε πολύ βασικές πτυχές της.  Με περιορισμένο οπωσδήποτε το βάθος των θεωρήσεων και με διαφοροποιημένη τη σχετική συνεισφορά των κομμάτων και των εισηγητών τους, όπως και με σημαντικές τις μεταξύ τους  διαφωνίες ουσίας, η συζήτηση στάθηκε άκρως πολιτική κι ενδιαφέρουσα, τουλάχιστον στο εισηγητικό μέρος της που παρακολούθησα.  Σ’ αυτό συνέβαλαν όλοι οι κομματικοί εισηγητές, δηλ. ο Τζαβάρας (ΝΔ), ο Κατρούγκαλος(ΣΥΡΙΖΑ), ο Λοβέρδος(ΚΙΝΑΛ), ο Δελλής(ΚΚΕ), ο Χήτας(ΕΛ)  και η Αδαμοπούλου(Μ.25), όπως κι ο Στυλιανίδης(ΝΔ) ως προεδρεύων αλλά κι ως ομιλητής, η Ντόρα & η Γιαννάκου στις εμβόλιμες σύντομες ειδικότερες τοποθετήσεις τους, καθώς κι ο Γεραπετρίτης (Υπ.Επικρατείας) που κλήθηκε απ’ την επιτροπή, στην τοποθέτησή του. Οπωσδήποτε επίσης συνέβαλε  και το γεγονός ότι οι βουλευτές - βασικοί συντελεστές της συνεδρίασης ήταν καθηγητές συνταγματολόγοι ή κατηρτισμένοι κι έγκυροι νομικοί.

Στο σύντομο αυτό άρθρο, μια μικρή μόνο γεύση της συζήτησης μπορώ να μεταφέρω, ξεκινώντας απ’ τις βασικές κατευθύνσεις των κομματικών τοποθετήσεων.

Η ΝΔ υποστήριξε τη συγκριτική πληρότητα του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος αλλά και την ανάγκη θεσμών εμβάθυνσης της δημοκρατίας. Το ΚΙΝΑΛ, στο ίδιο πλαίσιο, τόνισε ιδιαίτερα την ανάγκη της εκπροσωπευτικής δημοκρατίας, μ’ όλη τη χρησιμότητα αλλά και τα όρια απόδοσης των αμεσοδημοκρατικών θεσμών.  Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστήριξε την επέκταση των αμεσοδημοκρατικών θεσμών, ως αναγκαίων θεσμών φιλελεύθερου αν κι όχι σοσιαλιστικού χαρακτήρα. Το ΚΚΕ υποστήριξε ομοίως την επέκτασή τους, ως αναχωμάτων στην ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ «που απειλούν την ευημερία των λαών», ενώ έκανε έντονη κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ και την πολιτική των μνημονιακών κομμάτων.   Η ΕΛ τόνισε την αξία των αμεσοδημοκρατικών θεσμών για τη σωστή απάντηση στο κύριο δίλημμα της χώρας και της εποχής που είναι «πατρίδες ή παγκοσμιοποίηση».  Η Μ25 τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης της λαϊκής εξουσίας κι αντιμετώπισης του λαϊκισμού.

Πέρα απ’ τα αναμενόμενα στοιχεία στις κομματικές εισηγήσεις ή κι άλλα στοιχεία τους που μπορούν να προκαλέσουν χαμόγελα (όπως πχ. μερικά ως άνω), οι εισηγήσεις περιέλαβαν πολύ χρήσιμες για την πολιτική σκέψη αναφορές. Αναφορές σε στοιχεία της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας, πολιτικής φιλοσοφίας, γενικής & συγκριτικής πολιτειολογίας,  συνταγματικής ιστορίας κι εμπειρίας.  Αναφορές σε πρόσωπα κι απόψεις που σημάδεψαν ευρύτερα ή στη χώρα την πολιτειακή κατάσταση κι εξέλιξη, όπως  ο Μακιαβέλι, ο Λοκ κι ο Ρουσώ, όπως ο Γούναρης κι ο Παπαναστασίου, όπως οι συνταγματολόγοι Σαρρήπολος, Σβώλος & Τσάτσος.

Κάποια απ’ τα πολύ ενδιαφέροντα σημεία των τοποθετήσεων, σε δικές μας επιγραμματικές διατυπώσεις είναι τα ακόλουθα:

* Η προϊούσα αποδυνάμωση της δημοκρατίας και η αυξανόμενη α-συμμετοχή των πολιτών στα δημόσια πράγματα.

* Τα κλασικά ζητήματα διάκρισης των εξουσιών και συνάρθρωσής τους σ’ ένα ολικό που εξασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ατομική και κοινωνική τους διάσταση.

* Η Εμμεση δι Αντιπροσώπων δημοκρατία ως βάση της λαϊκής κυριαρχίας και οι θεσμοί Αμεσης Δημοκρατίας ως κατάλληλα συμπληρώματα.

* Η ελεύθερη αντιπροσώπευση ως πλεονεκτική έναντι της δεσμευτικής εντολοδόχου εκπροσώπησης.

* Οι θεσμοί αντιπροσώπευσης ως κρίσιμο σημείο αυθεντικότητας, υπόστασης κι άσκησης της λαϊκής κυριαρχίας.

* Η αντιπροσώπευση ως αντιπροσώπευση του Λαού & του Εθνους.

* Οι αλλοιώσεις του εκλογικού σώματος :  Ο λαός αλλάζει τις κυβερνήσεις κι όχι οι κυβερνήσεις το λαό.

* Οι δυνατότητες αλλά και τα όρια των αμεσοδημοκρατικών θεσμών (τεχνικά, ουσιαστικά, κλασσική & i-δημαγωγία, παρελκυστικά ερωτήματα κτλ)  να ενισχύσουν τη συμμετοχή & τη λαϊκή κυριαρχία.

* Η εμπειρία και τα διδάγματα των δημοψηφισμάτων που έγιναν μεταπολεμικά στη χώρα (της χούντας, του 74 για το πολιτειακό, κι αυτό του 2015) ή που δεν έγιναν  (όπως για το ΝΑΙ-ΟΧΙ στην είσοδο στην ΕΟΚ την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο του «ΕΟΚ & ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο»)  ή αυτών που έγιναν σε άλλες χώρες (όπως αυτό για το BREXIT).

* Η ανάγκη εμβάθυνσης και διεύρυνσης της Δημοκρατίας, ο εντοπισμός της ουσίας της στα στοιχεία του βάθους της και στην ποιότητα των συμμετοχικών θεσμών.

* Η ενίσχυση της δημοκρατίας εκ των έσω δηλ. με κανόνες καλής νομοθέτησης, κυβερνητικού ελέγχου κτλ.

* Οι εκχωρήσεις κυριαρχίας σε υπερεθνικούς οργανισμούς κτλ. και οι πολιτειακοί όροι τους.

Ανάμεσα σ’ αυτά, ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που τέθηκε (απ’ τον Στυλιανίδη) αφορά την ανάγκη νόμου λειτουργίας των κομμάτων ως κρίσιμου όρου της συμμετοχής & της γνησιότητας της αντιπροσώπευσης & επομένως της λαϊκής κυριαρχίας.

Το βάρος του ζητήματος αυτού είναι ιδιαίτερο όχι μόνο εξ αντικειμένου, αλλά και σε σχέση με την ως τώρα υποτίμησή του. Μια (σκόπιμη εν πολλοίς) υποτίμηση που έχει καταστήσει τα κόμματα μοχλούς παραθεσμικών συμφερόντων, πολιτικής περιθωριοποίησης της κοινωνίας κι αδιεξόδων για τη χώρα,  και που δεν μπορούν να θεραπεύσουν η «άμεση δημοκρατία», η «απλή αναλογική» κτλ. Βεβαίως η περαιτέρω εξειδίκευση, συνταγματικού & κοινού νομοθετικού επιπέδου, είναι απαραίτητη όσο και χρονοβόρα ενώ απαιτεί και γενικότερο αντίστοιχο προσανατολισμό και κινηματική στήριξη της κοινωνίας, όπως και το ευρύτερο ζήτημα του αποφασιστικού βαθαίματος της δημοκρατίας, ενός άλματος βαθειάς δημοκρατίας.

Όπως ήδη είπαμε, στις διάφορες τοποθετήσεις και παρ’ ότι εν μέσω διαφωνιών, διακρίνονται τόσο οι σωστές κατευθύνσεις (σ’ ένα βαθμό τα παθήματα ίσως γίνονται μαθήματα) όσο και η ανεπάρκεια του απαιτούμενου θεωρησιακού βάθους. Την ανεπάρκεια αυτή υπογραμμίζει και η εντός κι εκτός βουλής αόριστη αναφορά στο «πολιτικό σύστημα» το οποίο στην καλύτερη περίπτωση νοείται ως το κομματικό τοπίο εντός του πολιτεύματος, κι όχι ως οι ειδικότεροι κρίσιμοι θεσμοί αναπαραγωγής της πολιτικής εξουσίας, όπου και κρίνεται το επίδικο της λαϊκής κυριαρχίας, το βάθαιμα της δημοκρατίας.  Τα ιδεοθεωρητικά ελλείμματα εδώ είναι προφανή κι από πολλές πλευρές, όπως και οι εμποδιστικές μικροκομματικές λογικές, αποτελώντας έτσι κι αντικείμενα επίμονης μάχιμης παρέμβασης του καθένα μας, κι απ’ όποια θέση μπορεί.

                                                                                       

                                                                           

                                                                                                        Δ.Τ. - 16.10.19