Στο δάσκαλο Σαράντη Καργάκο - [COM-23]

Εφυγε στις αρχές του νέου έτους στα 82 του, ο μεγάλος δάσκαλος, φιλόλογος, ιστορικός και δοκιμιογράφος Σαράντης Καργάκος.

Εφυγε πλήρης προσφοράς, έχοντας διδάξει ζωντανά σε εκπαιδευτήρια και φροντιστήρια αλλά και μέσα από 75 βιβλία, αμέτρητα άρθρα και  πολλές ραδιοτηλεοπτικές παρουσίες, κάπου 50  ετήσιες σειρές ως τώρα συνελλήνων. Κι άλλες ακόμα που από δώ και μπρός θα συναντήσουν άμεσα ή έμμεσα το πλούσιο έργο του, ιστορικό, εθνογραφικό, γλωσσολογικό και φιλολογικό, έργο πλατιά αναγνωρισμένο που ωστόσο «δεν βαρύνεται με κάποιο κρατικό βραβείο» καθώς σημειώνεται σε κάποιο βιογραφικό του.  

Σε μια εποχή διαλυτικού ψευδοπροοδευτισμού και στενοκομματισμού, ο Σ.Κ. δεν ενέδωσε, επίμονος σ’ ένα ουσιαστικό μορφωτικό έργο απαλλαγμένο από στενές ιδεοληψίες και σκοπιμότητες, ενώ στο ίδιο ανοιχτό αλλά κι εθνικά ευαίσθητο πνεύμα αντιμετώπιζε κρίσιμα επίκαιρα θέματα όπως το Μακεδονικό. 

Πρωτεργάτης του ΦΚ του «15% για την παιδεία» (1961-63), έχασε τη δουλειά του αρνούμενος να λιβανίσει τη χούντα που έκλεισε επίσης δυο φορές το εκπαιδευτήριό του, τον «Ηράκλειτο», καθώς και του αρνήθηκε διαβατήριο. Με αποστάσεις από στενοκομματισμούς και ιδεοληψίες και μ’ ανοιχτό πνεύμα, δίδαξε μεταπολιτευτικά στη Σχολή Εθνικής Αμύνης κι άλλες Στρατιωτικές σχολές, ενώ συνεργάστηκε με πλήθος εντύπων κάθε απόχρωσης, απ’ την Πανσπουδαστική και τα Πολιτικά Θέματα ως την Πειραϊκή Εκκλησία και τον Ελεύθερο Τύπο, κι απ’ τον Οικονομικό Ταχυδρόμο και την Εστία ως την Καθημερινή και το Αρδην.

Δεν έκρυβε την ανησυχία και τη λύπη του για τον μεταπολιτευτικό κατήφορο της παιδείας και της γλώσσας, παλεύοντας εναντίον του, αν και καρκινοπαθής, ως τα τελευταία του. Στο πλούσιο έργο του ιδιαίτερη θέση έχει αυτό των ιστορικών συγγραμμάτων, τόσο των ερευνητικών όσο και των φροντιστηριακών, προορισμένων για τη βασική αλλά πολύπλευρη ιστορική εκπαίδευση των νέων. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους, πέρα απ’ την ευπρόσληπτη πληρότητά τους, η ισχυρή και ψύχραιμη ιστοριογραφική οπτική περί τα ουσιώδη, δίπλα στα ανοιχτά ερμηνευτικά παράθυρα, σε μια ισορροπία με την οποία πάντοτε αναμετριέται η ιστορική επιστήμη και ιδιαίτερα η εκπαιδευτική. Έχει αυτό ιδιαίτερη σημασία σε μια εποχή όπου η ισορροπία αυτή βάλλεται από «προοδευτικές» επιδρομές κατά της αληθείας αλλά και του ουσιαστικού ιστοριογραφικού της καμβά, τροφοδοτώντας ανιστόρητες μεροληψίες και Στάσεις.

Ιστορία, πράγματι δεν είναι η παράθεση ημερομηνιών κι ονομάτων ενδόξων πολεμιστών. Όμως ως εκεί.

Ιστορία δεν νοείται χωρίς αίσθηση Τόπου, Χρόνου, Κοινωνικής Δυναμικής και Ιδεοπραξίας, Ηγετικών χαρακτήρων, παρουσίας του Εθνους ως μείζονος συλλογικότητας κι ως κρίσιμου στοιχείου του κοινωνικού υποκειμένου, κι οπωσδήποτε χωρίς συστηματικά καλλιεργούμενη Μνήμη. Οχι γνωμοδοτική «Κρίση», ως επιμένουν διάφορα ρεμάλια, αλλά Μνήμη, ως βασικού όρου ανθρώπινης Κρίσης & Στάσης.

Χρωστάμε πολλά, όχι μόνο στους αρχαίους ιστορικούς αλλά και στους νέους, τον Ζαμπέλιο, τον Παπαρηγόπουλο κι άλλους νεώτερους μορφωτές της εθνικής συνείδησης, αμφισβητούμενους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τρείς κυρίως πλευρές.  Την ψευδορωμαίικη, βυζαντιναταβιστική, βαλκανοκοινοτική, αντιδυτική κι αντιαρχαιοελληνική, αυτή μιας παπαδερής περίκλειστης ανατολίτικης δήθεν οικουμένης. Την ψευδοκοινωνική, χυδαιοταξική, εθνοδιχαστική και ψευδοδιεθνιστική, αυτή της «γυροβολιάς του κεφάλαιου», αυτή που υπηρετεί κατά καιρούς διάφορες σταλινικές και σταλινοειδείς φράξιες και πολιτικές.  Και την ψευδοπροοδευτική, ψευδεκσυγχρονιστική, εθνομηδενιστική, φιλελέδικη, κοσμοπόλιταν και δυτικοληγούρικη, αυτή που θέλει αφαίρεση της ιστορίας απ’ τα σχολεία μιας και η Σμύρνη πάσχει από συνωστισμό.

Φυσικά, οι παλιότεροι και σύγχρονοι ιστορικοί που εμβαθύνουν ερευνητικά κι ερμηνευτικά σε διάφορες πτυχές της  κοινωνικοπολιτικής και πολιτισμικής περιπέτειας έχουν τη δική τους πολύτιμη προσφορά, όπως και κατά περίπτωση την έκθεσή τους στις τρείς ως άνω εκπτώσεις του ιστορικού νοήματος. Με αδιαμφισβήτητο πάντως το γεγονός ότι υπάρχει τεράστια απόσταση ανάμεσα στην ιστορική συνείδηση της αγράμματης προ-γιαγιάς («εγώ σκλάβα δε γίνομαι εις των Τουρκών τα χέρια») και σ’ αυτή ενός μέσου σημερινού φοιτητή (~ «την 25 Μαρτίου, στο Μαραθώνα, ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης νίκησε ένα εκατομμύριο φασίστες»).  Πλάϊ και μέσα στην τεράστια απώλεια αυτοσυνειδησίας που περιγράφουν τέτοιοι αχταρμάδες της μεταπολιτευτικής παιδείας, είναι παρήγορο ότι σώζονται ακόμα πολλά, βλ. πχ. την πρόσφατη αυθόρμητη πανελλαδική μαθητική κινητοποίηση για το Μακεδονικό, άσχετα απ’ τα όσα ανώριμα μπορεί κανείς να διακρίνει εκεί.  Ο,τι σώζεται ωστόσο μέσα στην παρακμιακή μας βύθιση, ό,τι ελπιδοφόρο κοινωνικής συνείδησης κι ανάταξης ανασκιρτά, έχει σωθεί από δασκάλους και πνευματικούς ανθρώπους με συναίσθηση του βάρους του έργου και της αποστολής τους.

Ανάμεσα στους σύγχρονους τέτοιους δασκάλους, ο Σαράντος Καργάκος κατέχει άξια μια κορυφαία θέση.

                                                                                                                                                                            Δ.Τ.